Antipsikotik ilaçlar yaygın olarak şizofreni gibi psikotik bozukluklarda kullanımı ile bilinse de bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete bozuklukları gibi bir çok psikiyatrik hastalıkta etkin bir şekilde kullanılmaktadır.
Antipsikotik ilaçlar 1950'lerde klorpromazinin bulunması ile psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılmaya başlanarak, hastaların tedavisinde çok büyük bir gelişme kaydedilmesini sağlamıştır.
Antipsikotikler başlangıçta psikotik bozukluklar ve bipolar bozuklukta kullanılmıştır. Daha sonra yapılan çalışmalarla depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu, demans, tik bozuklukları ve OKB (obsesif kompulsif bozukluk) gibi hastalıkların tedavisinde de faydalı oldukları kanıtlanmıştır.
Antipsikotikler genellikle psikotik bozukluklar ve bipolar bozuklukta yüksek dozlarda kullanılsa da düşük dozlarda bir çok hastalıkta yaygın ve etkin olarak kullanılabilir.
Psikoz ağır düşünce, algı ve duygulanım bozukluklarıyla giden ve muhakeme kusurunun görüldüğü bir durumdur. Antipsikotik ilaçlar psikotik belirtilerin tedavisinde kullanılmasıyla bu ismi almış olsa da günümüzde sadece psikotik bozuklukların tedavisinde kullanılmaz.
En sık kullanılan antipsikotikler nelerdir?
Antipsikotikler yan etki profilleri ve etki mekanizmalarındaki farklılıklar gibi nedenlerle tipik ve atipik olarak iki ayrı sınıfta değerlendirilmektedir.
Sık kullanılan tipik antipsikotikler;
Haloperidol (norodol)
Sulpirid (dogmatil,sulpir,meresa)
Klorpromazin (largactil)
Zuklopentiksol (clopixol)
Flupentiksol (fluanxol)
Sık kullanılan atipik antipsikotikler;
Olanzapin (zyprexa, ozaprin, rexapin, ollafax, zyzapin, olfrex..)
Risperidon (risperdal, rixper, rileptid, ripesil, ricus..)
Ketiapin (seroquel, serex, ketya, quet, gyrex, ankep, ketilept, ..)
Klozapin (leponex, clonex)
Aripiprazol (abilify, abizol, aripa, ignis, sayfren..)
Paliperidon (invega, paligis)
Amisulpirid (solian)
Ziprasidon (zeldox)
Antipsikotik ilaçların kullanımında önemli yan etkiler görülebilir. Tedavi mutlaka bir hekim kontrolünde yürütülmelidir.
Antipsikotikler psikiyatrik hastalıkların tedavisinde etkin olmakla birlikte rahatsız edici yan etkilere neden olabilirler.
Antipsikotiklerin En Sık Görülen Yan Etkileri (%1 ve üzerinde görülenler)
Sersemlik hissi
Baş ağrısı
Konstipasyon (kabızlık)
Ekstrapiramidal yan etkiler, (tipik antipsikotikler ve risperidon ile daha sık) Bunlar;
-Akatizi (daha çok bacaklarda hissedilen iç huzursuzluğu ve hareket etme isteği)
-Distoni (bazı kas gruplarının kasılmasıyla oluşan hareket bozukluğu). Distoni sıklıkla boyun kaslarında kasılma ile görülür. Çok rahatsız edici bir yan etki olabilir. Ancak sıklıkla ek ilaç kullanımı veya mevcut ilacın dozunun azaltılması ile (doktor kontrolünde) birkaç günde azalmaya başlar ve düzelir.
-Psödoparkinsonizm (parkinson hastalarına benzer şekilde küçük adımla yürüme, mimiklerde azalma, hareketlerde yavaşlamayla seyreden bir tablo)
-Tremor (daha çok ellerde görülen titreme)
Diğer yan etkiler;
Uyku hali, hipotansiyon ve baş dönmesi (ketiapin, olanzapin, klozapin ile daha sık)
İştah artışı (olanzapin, klozapin ile sık)
Adet düzensizlikleri ve cinsel isteksizlik
Burada gösterilen yan etkiler antipsikotiklerin kullanımında en sık görülen yan etkilerdir. Daha nadir görülen ve daha ciddi sonuçlar doğuran yan etkiler de görülebilir. Bipolar bozuklukta ve psikotik bozukluklarda yüksek dozda antipsikotik kullanıldığından yan etki görülme riski daha yüksektir.
Özellikle akatizi, distoni, iştah artışı gibi yan etkiler hastanın ilaç uyumunu bozabilir. Bazı hastalar tedaviyi bu nedenle bırakmak isteyebilir. Bu süreçte hekimle birlikte kar/zarar hesabı gözeterek uygun tedavi belirlenmesi gerekir.
Yan etkiler daha sık olarak yüksek dozlarda veya tedavinin sadece ilk haftalarında görülse de kimi zaman uygun tedaviye rağmen yan etkiler süreğen bir hal alabilir. Bu durum, uzun süre antipsikotik kullanması gereken hastalar ve tedaviyi düzenleyen hekimler için güçlük oluşturabilir.
Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu
Comments