Depresyon (Çökkünlük); beyin işlevlerinde bozulmalar ile üzüntülü bir duygudurumun görüldüğü, istekte ve zihinsel kabiliyetlerde azalma, karamsarlık gibi düşüncelerle görülen bir sendromdur. Psikiyatri tanı kılavuzları depresyonun temel olduğu hastalık tablosunu ''Major Depresyon'' olarak ele almıştır.
Depresif belirtiler hemen herkeste zaman zaman görülebilir. Kişinin bazen günlük olayların etkisiyle bazen de sebepsiz yere yaşadığı üzüntü ve bunaltı hissi ile hastalık olan ''Major Depresyon'' ayırt edilmelidir.
Major Depresyon Belirtileri
Kişinin en az iki haftalık bir süre boyunca süreğen (günün büyük bölümünde ve neredeyse her gün) çökkün veya kederli (bunaltı da eşlik edebilir) duygudurumda olmasının yanında,
Daha önceden keyif alınan aktivitelerden ve hobilerden eskisi gibi keyif almama, anhedoni (spor yapmak, arkadaşlarıyla zaman geçirmek, film izlemek gibi)
Düşüncelerinde yavaşlama, fakirleşme ve dikkat yoğunlaştırmada güçlük
Yetersizlik, değersizlik, suçluluk düşünceleri
İştahta artma veya azalma ile istemeden kilo alma veya verme
Enerji azlığı, çabuk yorulma
Uyku düzeninde bozulma (uyku miktarında artış veya azalma, uykuda bölünme gibi)
Fiziksel faaliyetlerde azalma, durgunluk veya ajitasyon
İntihar düşünceleri
Bu belirtilerden en az dördünün görülmesi major depresyona işaret eder.
Bu belirtilere sosyal ve mesleki işlevsellikte azalma da eşlik eder (ev hanımıysa ev içindeki sorumluluklarında azalma, ergenlerde eğitim ile ilgili sorumluluklarında azalma gibi).
Çoğu psikiyatrik hastalıkta olduğu gibi depresyonda da sosyal ve mesleki işlevsellikte azalma görülmesi hastalık ile hastalık olmayan durumlar arasındaki ayrım açısından önemli bir belirteçtir.
Depresif belirtilerle bir hekime başvurduğunuzda mevcut belirtilerle birlikte detaylı psikiyatrik muayene, psikiyatrik özgeçmiş ve hastalık öyküsü ile major depresyon tanısı koyulabilmektedir. Ancak kimi zaman tiroid hastalıkları, vitamin eksiklikleri, anemi, ek ilaç veya madde kullanımı ve nörolojik hastalıklar gibi bazı tıbbi sebepler de depresyon belirtilerine neden olabilmektedir. Bu nedenle kimi durumlarda hekiminiz görüntüleme tetkikleri (MR, EEG gibi), laboratuvar tahlilleri, başka bir branştan konsültasyon, ek psikometrik testler isteyebilir.
Bir örnekle major depresyon;
Elli beş yaşında kadın, son üç aydır günün önemli bir bölümünde kendini hüzünlü hissediyor. Daha önceden komşularıyla sohbet etmekten, ailesiyle gezmekten keyif alırken son iki üç aydır bunları yapmak istemiyor veya yapsa dahi keyif almıyor. Uykuya dalmakta güçlük çekiyor ve gece sık sık uykusu bölünüyor. Son üç aydır iştahsız ve diyet yapmamasına rağmen beş kilo vermiş. Daha önce okula giden çocuklarının gereksinimleriyle yakından ilgilenirken ve ev işlerini eksiksiz yaparken artık bunları yapmakta zorlanıyor, kendini başarısız ve yetersiz hissediyor. Son bir iki aydır yaşamaya dair isteği kalamamış. Çevresi de kişideki bu değişimlerin farkında ve onun daha az aktif olduğunu artık kendileriyle konuşmadığından yakınıyorlar.
Böyle bir tabloda kişide görülen belirtiler hekimlere major depresyon tanısını düşündürür. Bu durumda kişinin önce aile hekimine, ek tıbbi hastalık şüphesi (hipotiroidi, B12 eksikliği gibi) oluşmazsa psikiyatriste başvurması gerekir.
Başka bir örnekte de depresif belirtiler mevcut;
Yirmi yedi yaşında kadın, son birkaç aydır işteyken kendini mutsuz hissediyor ve eskisine göre daha sinirli olduğunu fark ediyor. Ancak arkadaşlarıyla vakit geçirdiğinde mutsuzluğu geçiyor. Evde tek kaldığında dizi izlemek hoşuna gidiyor. İş yerinde bazı sorunlar yaşasa dahi işlerini yapmakta kendini başarısız hissetmiyor. Zaman zaman uykuya dalmakta güçlük çekiyor ve o günlerde gün içinde bitkin ve halsiz hissediyor. Tatile çıktığında eskisi gibi gezmekten keyif alabiliyor.
Bu kişide de zaman zaman mutsuz, uykusuz, yorgun hissetme gibi depresif belirtiler olsa dahi major depresyon tanısı için yeterli kanıt yok. Tabi ki günlük hayattaki sorunlarıyla ilgili yardım arayışına girebilir ancak ilk basamakta ilaç ile tedaviyi gerektirecek bir ''hastalık'' olduğunu söylemek güçtür.
Major Depresyonun Yaygınlığı ve Özellikleri
Major depresyon toplumun %15'inde yaşamlarının bir döneminde görülür. Bir yıllık yaygınlığının ise %6.5 olduğu bildirilmiştir.
Kadınlarda erkeklerden iki kat daha sık görülür.
Kadınlarda en çok otuz beş ve kırk beş yaş arası görülürken, erkeklerde elli beş yaş sonrasında görülür.
Major depresyon dünyada yeti yitimine (mesleki ve sosyal işlevsellik kaybı) neden olan hastalıklar arasında üçüncü sırada yer almaktadır.
Bir kez major depresyon dönemi geçirmiş olan bir kişinin ikinci kez geçirme ihtimali %50'dir. Tedavi ile gereken iyileşme sağlandıktan sonra altı ay daha tedavinin devamı gerekmektedir. Eğer ikinci kez depresyon dönemi görülürse depresyonun üçüncü kez yineleme riski %70'dir.
Major depresyon tablosu sık yineleyen kişilerde süreğen antidepresan tedavisi veya psikoterapi gerekebilmektedir. Nasıl bir hipertansiyon hastasında sürekli hipertansiyon ilacı kullanmak gerekebiliyorsa, depresyon da bazı kişilerde süreğen tedavi edilmesi gereken bir hastalık tablosuna dönüşebilir.
Tedavide;
Major depresyonun tedavisinde antidepresanların etkinliği kanıtlanmıştır. Ancak hafif şiddetteki depresif belirtilerde antidepresanların etkinliği düşük düzeydedir ve genellikle tercih edilmemelidir. Major depresyonda kullanılan diğer tedavi yöntemleri ise bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi psikoterapiler, ağır vakalarda EKT (elektro-konvülzif tedavi) ve bazı beyin uyarım teknikleridir (TMS,DBS gibi).
Depresyonun birlikte görülebildiği durumlar
Major Depresyon;
Yaygın anksiyete bozukluğu (kaygı bozukluğu)
Panik Bozukluğu
Alkol ve madde kullanımı, bahis bağımlılığı
Psikotik bozukluklar
OKB (obsesif kompulsif bozukluk) gibi hastalıklarla bir arada görülebilir.
Kimi zaman depresyon bağımlılık, kaygı bozuklukları gibi durumlara yatkınlık yaratabilir. Kimi zaman da bu psikiyatrik bozukluklar depresyonun görülmesini kolaylaştırabilir. Altta yatan sebep tedavi edilmeden depresif belirtilerin gerilemesi mümkün olamayabilir.
Major depresyon, tedavi edilmesi gereken, orta şiddetteki durumlarda sosyal ve mesleki işlevsellikte önemli kayıplara neden olabilen, ağır tablolarda intihar da dahil önemli sonuçlar doğurabilen bir hastalıktır.
Major depresyon, işlevsellikte önemli kayıplara neden olabilen, topluma ve kişiye maddi ve manevi yük oluşturan, tedavi edilmesi gereken ve sık görülen bir hastalıktır. Kişi bu durumdayken uygun tedaviyi almazsa depresyon kişiye ve topluma büyük yük oluşturacaktır.
Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu
Comments