Bipolar bozukluğun tedavisinde duygudurum dönemlerini (mani ve depresyon dönemi gibi) engellemek için ve duygudurum dönemi başladıktan sonra belirtilerin azalması için bazı ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların başında duygudurum düzenleyiciler ve antipsikotikler gelir.
Duygudurum düzenleyici ilaçlar başlıca bipolar bozuklukta kullanılsa da başka psikiyatrik bozukluklarda da kullanılabilmektedir. Bunlar;
Yineleyen depresyon
Şizoafektif bozukluk
Diğer duygudurum bozuklukları (siklotimi gibi)
Dürtü denetim güçlüğünün görüldüğü hastalıklar (kişilik bozuklukları, psikotik bozukluklar)
Bazı bağımlılık türleridir (alkol, madde, bahis bağımlılığı gibi).
Bu hastalıklarda her zaman ilk ilaç tedavisi olarak kullanılmasa da tedavi direncinin oluştuğu durumlarda kullanılabilmektedir.
Duygudurum düzenleyici ilaçlar nelerdir ?
Duygudurum düzenleyiciler lityum ve antiepileptiklerden oluşur. Antiepileptik ilaçlar, epilepsi (sara) hastalığında kullanılan ilaçlardır.
Epilepsi hastalarında görülen psikiyatrik bozukluklarda antiepileptik ilaçların olumlu etkisi görüldükten sonra, bu ilaçlar bipolar bozuklukta da etkin olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Duygudurum düzenleyiciler;
Lityum (lithuril)
Antiepileptikler;
Valproik asit/ Sodyum valproat (depakin, depalex)
Karbamazepin (tegretol)
Okskarbazepin (trileptal)
Lamotrijin (lamictal, pinral)
NOT: Bazı antipsikotik ilaçlar da (olanzapin, ketiapin gibi) duygudurum düzenleyici etkinlik gösterirler. Duygudurum düzenleyici ilaçların bazı nedenlerle kullanılamadığı bipolar bozukluk tanılı hastalarda antipsikotik ilaçlarla tedaviye devam edilebilmektedir.
Duygudurum düzenleyicilerin yan etkileri nelerdir ?
Duygudurum düzenleyiciler için bipolar bozukluk tedavisinin olmazsa olmazları diyebiliriz. Ancak rahatsız edici yan etkileri de tedavi uyumunu bozabilmektedir. İlaçların düzenli olarak kan düzeylerine bakılması, hastalık iyilik dönemindeyken etkin olan en düşük düzeyde tutulması, aniden kesilip yüksek doz başlanmaması, ek ilaç reçete edilirken hekime kullandığı ilaçların gösterilmesi bu yan etkileri en düşük düzeyde tutabilir.
Tüm ilaçlar için geçerli olmakla birlikte özellikle valproat, karbamazepin ve lityum kullanan kadınların tedaviyi yürüten hekime danışmadan gebe kalmaması gerekir.
Lityum:
Kan düzeyi bakılarak olası yan etkileri engellenebilir. Kan düzeyi başlangıçta 1-2 haftada bir bakılır. Uzun süredir kullananlarda 6 ayda bir olacak şekilde test sıklığı giderek azaltılır. Bipolar bozuklukta manik ve depresif dönemlerin tedavisinde ve idame tedavide kullanılır.
En sık görülen yan etkileri;
En sık mide yanması, bulantı gibi şikayetlere neden olur ilk 1-2 haftadan sonra bu yan etki giderek azalır. Bazı hastalarda kullanımı önleyecek düzeyde ve süreğen olarak şiddetli kusma yapabilse de genelde bu etkiler kısa sürede azalır ve geçer. Kabızlık veya ishal eşlik edebilir.
Titreme: Ellerde görülür genellikle geçicidir. Bazı hastalarda süreğenleşebilir.
Konfüzyon: Yüksek doz kullanımlarında görülebilen kafa karışıklığı ve şaşkınlık ile seyreden geri dönüşlü ancak önemli bir tablodur.
Böbrek fonksiyonlarında bozulma: Susuz kalma, fazla tuzlu diyetle beslenme, ilacı yüksek doz alma, bazı ilaç etkileşimleri ile olabilir. Çok uzun süre lityum kullananlarda görülebilir. Lityum tedavisinde görülen en önemli yan etkilerdendir. Tedaviyi kesmek ve başka ilaç başlamak gerekebilir.
Poliüri/polidipsi: Çok su içme sık idrara çıkma ile seyreden bir tablodur. Tedavi değişimi genellikle gerekmese dahi hekiminizin bilmesi gerekir.
Tiroid fonksiyonlarında bozulma: Hekim kontrolünde tedavi düzenlemesi yapılabilir. Ciddi düzeyde değilse lityum kesmeyi gerektirmeyebilir.
Cilt lezyonlarında artış: Sedef hastalığı olanlarda veya akne problemi olanlarda mevcut lezyonların artışına neden olabilir.
Kilo alma: İştah artışı görülebilir
💉 Lityumun başka ilaçlarla kullanımı hekim kontrolünde yapılmalıdır. Lityum ile bazı hipertansiyon ilaçları (furosemid, tiazid gibi diüretikler, ACE inibitörleri), nonsteroid antiinflamatuar ilaçların (ibuprofen gibi) kullanımı sakıncalı olabilmektedir.
Kafein tüketimi, fazla tuzlu gıda alımı lityumun kan düzeyini azaltıp istenen etkiyi göstermemesine neden olabilir. Buna ek olarak yüksek miktarda tuz alan birisinin ise aniden tuzu kesmesi de lityum düzeyindeki ani artışa neden olabilir.
Valproik Asit:
Lityuma benzer şekilde kan düzeyi takibinin yapılması gerekmektedir. Etkisi genellikle 1-2 haftada başlar. Bipolar bozuklukta manik ve depresif dönemlerin tedavisinde ve iyilik döneminde idame (sürekli) tedavide kullanılır. Gebelikte kullanımı fetusta anomalilere neden olabilir.
En sık görülen yan etkileri;
Bulantı, Kusma
Sersemlik hissi
İştah artışı
Karaciğer fonksiyonlarında bozulma
Bazı kan hücrelerinde azalma
Genç kadınlarda polikistik over sendromu görülme riskinde artış yapabilir.
Karbamazepin: Diğer duygudurum düzenleyicilere göre daha az sıklıkta kullanılmaktadır. Kullanım alanı diğer DDD ile benzerdir. Bağımlılıklarda ve dürtü denetim güçlüklerinde de sık kullanılan bir ilaçtır.
Diğer ilaçlarda olduğu gibi
İlacın kan düzeyi,
karaciğer enzimleri,
hemogram takipleri yapılmalıdır.
Gebelikte kullanımı fetusta anomalilere neden olabilir.
Sıklıkla 200-1200 mg dozlarında kullanılır.
Kesinlikle doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaç gruplarındandır.
Lamotrijin:
Depresif dönemlerin baskın olduğu bipolar bozuklukta kullanılabilir.
Bipolar bozuklukta manik dönemde etkisi olamayan bir ilaçtır.
Depresif dönemlerde etkinliği ispatlanmıştır.
Sıklıkla 25-400 mg doz aralığında kullanılır.
İlaç kesildiği takdirde tekrar yüksek dozla başlanması önerilmez doktor kontrolünde doz ayarlaması yapılmalıdır.
Nadir de olsa ciddi cilt döküntüleri yapabilir. Hızlıca yüksek doza çıkmak ciddi cilt döküntülerinin görülme riskini artırır.
Bipolar bozukluğun yanı sıra tekrarlayıcı, mevsimsel özellik gösteren orta ve ağır şiddetteki depresyon hastalarında da kullanılabilmektedir.
Sonuç olarak;
Duygudurum ilaçları doğru kullanılmadığında ciddi yan etkileri olabilen ilaçlardır. Kimi hastalarda hafif veya orta şiddetteki yan etkilere rağmen kullanmaya devam etmek gerekebilir. Örneğin sadece lityumla kontrol altına alınabilen hastalık süreci mevcutsa, titreme benzeri yen etkileri olsa dahi kullanıma devam etmek gerekebilir. Bu durumda hekimle birlikte olası tedavi seçenekleri değerlendirilerek karar verilmesi uygun olacaktır.
Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu
Merhaba babama bipolar bozukluk tanısı kondu birçok ilaç kullandı birçok doktora gittik ama nafile önerebileceğiniz bir doktor var mı
Oglum derin uyku uyuyamıyor,kendini kapatıyor ,sürekli kitap okuyor.Anne,babayi yanına istemiyor,sesten rahatsız oluyor.4 tane günlük lityum içiyor.bazan düzelir gibi oluyor ama uykusuzluk geri başa dönderiyor.
Selamlar benim çocuğum bipolar.duygu.durum teşis verilmiştir kullandığı ilaçlar .depakin.risperdal kapsül.birde risperdal ine 15 günde bir vuruluyor akineton.lithuri.ketya.nuridul . bunları kullanıyor ama hiç faydasını görmedik .hasta . Sürekli Ana ve babaya duşman bizden nefret ediyor çok kurkituruz ya bize yada kendine zarar verebilir kendisi sağlık . yeşil Kart bize nasıl yardımcı olabilirsiniz