Uyku bozuklukları yaşamımızda önemli sorunlara yol açar. Uykusuzluk; obezite, tansiyon ve kalp hastalıkları, depresyon gibi tıbbi rahatsızlıkların ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerdendir. Uykusuzluk bunların yanında; dikkat dağınıklığı, gün içinde enerjide azalmaya yol açma gibi etkisiyle de mesleki ve sosyal yaşam kalitesini bozabilir.
Uyku Bozukluğu nedir ?
Yetişkinlerin yaklaşık %50'si hayatını bir döneminde uykusuzluk yaşayabilir. Yaşlılarda ve kadınlarda daha sık görülür. Yorgunluk, sinirlilik, depresif belirtiler, odaklanma güçlükleri, metabolizma bozuklukları uyku bozukluğu yaşayan insanlarda sık görülür.
Uyku Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?
Uyku bozuklukları sıklıkla; doğrudan uyku bozukluğuna yol açacak bir hastalık olmadan çeşitli stres faktörleriyle ve kısa süreli ortaya çıkar. Daha az sıklıkta ise kronik gidişat kazanarak psikiyatrik, nörolojik ve diğer tıbbi hastalıklara bağlı oluşur.
Ağrı Bozuklukları
Kas ve eklem hastalıkları: Romatolojik hastalıklar, bel boyun ağrısı gibi fiziksel yakınmalara sebep olan hastalıklar sıklıkla uyku bozukluklarına sebep olur.
Fibromiyalji: Fibromiyalji hem FTR (fiziksel tıp ve rehabilitasyon) hem de psikiyatri hekimlerini ilgilendiren, sık görülen ve yaygın kas ağrıları ile karakterize bir rahatsızlıktır.
Sıklıkla anksiyete bozuklukları ve depresyon da eşlik eder. Kas ve kemiklerde yaygın vücut ağrısı ve psikiyatrik ek tanılar uykusuzluğa (sıklıkla uyku verimliliğinde azalma) sebep olabilir.
Migren ve baş ağrısı gibi nörolojik rahatsızlıklar
Kanser hastalarının yaşadığı şiddetli ağrılar
Solunum güçlüğüne neden olan hastalıklar
Solunum hastalıkları: Astım ve KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) gibi hastalıkların uyku bozukluğuna yol açtığı bilinmektedir. KOAH hastalarında tedaviye rağmen uyku bozukluğu görülebilir. Bu durumda, sıklıkla solunum sıkıntısına girme endişesi ile seyreden anksiyete belirtileri uyku bozukluklarına neden olabilir. Bu hastalarda uyku düzenleyici benzodiazepin sınıfı ilaçların kullanılması sakıncalı olabilir ve doktor kontrolünde ilaç tedavisi uygulanmalıdır.
Kalp hastalıkları: Konjestif kalp yetersizliği ve perikardit gibi kalbin yeteri kadar kan dolaşımını sağlayamadığı hastalıklarda solunum sistemi de etkilenir. Hastaların uykusuz olmaları genellikle pozisyonla ilgilidir ve birden fazla yastıkla yatma ihtiyacı duyarlar. Kalp yetersizliğinin tedavisi yapılmadan uyku düzenini ilaçlarla sağlamaya çalışmak uygun değildir.
Uyku apne sendromu: Uyku apne sendromu gece uykuda ani ve saniyeler süren nefes almada duraklamaların görüldüğü önemli sonuçları olabilen bir hastalıktır. Genellikle gece yüksek sesle horlama sonrası aniden nefes almada duraklama kişiyle aynı odada bulunan biri tarafından fark edilir. Tedavisi göğüs hastalıkları uzmanı tarafından yapılır. Uyku apne sendromu tedavisi yapılmadığı takdirde kalp hastalıkları, major depresyon ve uyku bozukluklarına sebep olmaktadır.
Enfeksiyon hastalıkları: Alt ve üst solunum yollarını etkileyen enfeksiyon hastalıkları solunum yollarında inflamasyona neden olarak solunumu bozabilir. Genellikle kısa süreli görülür ve uygun tedavi ile geriler. Enfeksiyona bağlı uyku bozuklukları son dönemde covid pnömonisine de bağlı olarak daha sık ve şiddetli görülmektedir.
Psikiyatrik Hastalıklar
Depresyon: Melankolik özellikli depresyonda sabah erken uyanma sık görülürken diğer depresif bozukluklarda gece uykuya dalamama ve sürdürmede güçlük daha sık gözlenir. Sıklıkla depresyonun tedavisi ile uyku bozuklukları da düzelir. Aynı zamanda uyku hijyenine dikkat edilmesi gerekir. Bazı vakalarda kısa süreli uykuya dalmayı kolaylaştırıcı ilaçlar kullanılabilir.
Anksiyete bozuklukları: Panik bozukluk ve yaygın anksiyete bozukluğunda uykuya dalmada güçlük ve uykudan panik halinde çarpıntıyla uyanma görülebilir. Kişi korku ile nefes nefese kalmış bir şekilde uyanabilir. Bu durum beynin vücutta meydana gelen fiziksel değişimlere karşı verdiği kaygı tepkisi ile oluşur.
Fiziksel belirtiler dışında anksiyete bozukluklarının çoğunda görülen kaygılı düşünce içerikleri, özellikle uyku geçmeden olduğu gibi sessiz ve dış uyaranların azaldığı yerlerde daha sık görülür. Sürekli kaygı içerikli düşünceler de vücut uyarılmasını devam ettirdiği için uykuya dalmayı zorlaştırır. Sıklıkla anksiyete bozukluğunun tedavisi ile haftalar içinde düzelir.
Kısa süreli stres tepkileri: Bir çok insanın deneyimlediği gibi mesleki, maddi veya ailevi çevresel bir stres yaratan etmene bağlı gelişen olağan bir uykusuzluk dönemidir.
Nörolojik Hastalıklar
Huzursuz Bacak Sendromu: Kişi uykuya dalarken sürekli olarak bacaklarını hareket ettirme isteğine kapılır. Yataktan çıkıp yürümek veya bacaklarını hareket ettirmek ister. Bacak veya kol atmaları ile uykudan da uyanabilir. Depresyon ve kaygı bozukluğunda kullanılan antidepresanlar bu belirtileri azaltabileceği gibi artışına da sebep olabilir. Demir eksikliği sık sebeplerinden biridir. Tedavisinin nöroloji hekimleri ile yürütülmesi uygun olur.
Alzheimer demans ve Bunama: Demans hastalarında uyku uyanıklık döngüsü bozulur. Gece uykusu azalır gündür uykusu artar. Uyku döngüsünün bozulmasının yanı sıra eşlik eden davranış bozuklukları, depresyon ve psikotik bulgular da uyku bozukluğu yapabilir. Sıklıkla psikiyatrik ve nörolojik ilaçların kullanılması gerekir.
Narkolepsi: Narkolepsi uyku ve uyanma denetimini sağlayan beyin yapılarındaki bozukluklarla karakterize nadir görülen bir hastalıktır. Gün içinde aniden kas tonusunun kaybı ile uyku dalma görülebilir (''Uyku Atakları'') ve bu tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Gece ise uykuya dalmadan önce veya sabah uyanırken görsel halüsinasyonlar görülebilir.
Parasomniler: Uyurgezerlik, REM uykusu davranış bozukluğu, uyku terörü gibi nadir görülen hastalıklar uykusuzluğa sebep olan doğrudan uyku ile ilgili hastalıklardır.
Uykuda olmasına rağmen karmaşık hareketler yapma, yataktan kalkıp gezinme, kolunu bacağını sert bir şekilde hareket ettirme ve buna bağlı kazalar olabilir. Genellikle nöroloji polikliniğinde ve uyku laboratuvarlarında yapılan tetkiklerle tanı koyulur.
Uyku bozukluklar bir çok sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilen ve yaşamı olumsuz etkileyen bir problemdir. Uyku bozukluğuna sebep olan hastalık; diğer tıbbi belirtilerin anlaşılması, tıbbi öykü ve gerekli tetkiklerin yapılması ile saptanmaktadır. Uyku bozukluğu olan kişiler sıklıkla psikiyatri polikliniğine başvursa dahi uyku apne sendromu, parasomniler gibi diğer olası hastalıkların da göz ardı edilmemesi gerekir.
Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu
Commentaires